Ngày 30/5/2025, Ngân hàng Nhà nước (NHNN) đã công bố kết luận thanh tra đối với sáu đơn vị hoạt động trong lĩnh vực kinh doanh vàng, bao gồm bốn doanh nghiệp: Công ty TNHH MTV Vàng bạc Đá quý Sài Gòn (SJC), Công ty Cổ phần Tập đoàn Vàng bạc Đá quý DOJI, Công ty Cổ phần Vàng bạc Đá quý Phú Nhuận (PNJ), Công ty TNHH Bảo Tín Minh Châu; và hai ngân hàng thương mại: Ngân hàng TMCP Tiên Phong (TPBank) và Ngân hàng TMCP Xuất nhập khẩu Việt Nam (Eximbank).
Theo kết luận vừa được Ngân hàng Nhà nước công bố, cả 6 đơn vị kinh doanh vàng nói trên đều bị phát hiện có vi phạm và tồn tại trong việc thực hiện các quy định pháp luật liên quan đến hoạt động mua bán vàng, công tác phòng chống rửa tiền, cũng như việc tuân thủ chế độ kế toán, lập hóa đơn, chứng từ và kê khai – nộp thuế theo đúng quy định hiện hành.
Hàng loạt sai phạm của 6 đơn vị kinh doanh vàng kì cựu
Tổng Giám đốc SJC tự quyết định giá mua – bán vàng không theo quy trình nội bộ, thao túng giá trên thị trường chiếm phần lớn thị phần. Doanh nghiệp vi phạm chế độ báo cáo mua – bán vàng miếng, thiếu minh bạch trong định giá và thực hiện các quy định về chống rửa tiền (AML). Đặc biệt, SJC lập hóa đơn sai quy định, không mã số thuế, gian lận trong hạch toán làm giảm thuế TNDN hơn 2,14 tỷ đồng. Có dấu hiệu hình sự liên quan đến hóa đơn, chứng từ và thuế, hồ sơ đã được chuyển sang cơ quan điều tra.
PNJ. Công ty bị phát hiện lập hóa đơn không đúng thời điểm, sử dụng chứng từ kế toán và dữ liệu báo cáo thiếu chính xác. Có dấu hiệu gian lận trong việc phân loại khách hàng theo rủi ro, không đáp ứng yêu cầu kiểm toán nội bộ về phòng chống rửa tiền. Đặc biệt, một số giao dịch không có CMND/CCCD khách hàng, gây rủi ro cao. PNJ bị xử phạt 1,34 tỷ đồng. Có dấu hiệu hình sự, hồ sơ vi phạm hóa đơn, chứng từ và thuế đã được chuyển cho cơ quan CSĐT.
DOJI vi phạm chế độ báo cáo giao dịch vàng miếng, kinh doanh vàng qua nền tảng điện tử chưa được cấp phép (EGOLD), bán vàng cao hơn giá niêm yết. Doanh nghiệp lập chứng từ nội bộ không chính xác, không rõ nguồn thu – chi. Ngoài ra, có hành vi bán nguyên liệu với khối lượng lớn không rõ nguồn gốc và không xuất trình hóa đơn đầu ra. Bị xử phạt 1,365 tỷ đồng. Có dấu hiệu hình sự, hồ sơ đã được chuyển sang cơ quan điều tra.
Ngân hàng TPbank bị xử lý vì kinh doanh mua – bán vàng không đầy đủ hóa đơn chứng từ, không báo cáo giao dịch đáng ngờ liên quan đến rửa tiền. Không niêm phong vàng nhận giữ hộ, ghi thiếu thông tin giao dịch. Một số cá nhân bị nghi “núp bóng” TPBank để hoạt động kinh doanh cá nhân trái phép với doanh số hàng nghìn tỷ đồng/năm. TPBank bị xử phạt 380 triệu đồng. Chưa xác định dấu hiệu hình sự, nhưng vi phạm quản lý giám sát đáng báo động.
Bảo Tín Minh Châu không tuân thủ quy định về hóa đơn, chứng từ kế toán và nghĩa vụ thuế. Doanh nghiệp bị phát hiện gian lận kê khai giá vốn, giảm thuế GTGT phải nộp, bán vàng vượt giá niêm yết, vi phạm nghiêm trọng quy định thương mại điện tử. Thiếu hệ thống AML, không phân loại rủi ro khách hàng, không báo cáo giao dịch lớn. Tổng số tiền vi phạm 2,64 tỷ đồng. Có dấu hiệu hình sự, hồ sơ đã chuyển sang cơ quan điều tra để xử lý.
Ngân hàng Eximbank (EIB) thực hiện giao dịch vàng “ảo”, không có giao nhận thực tế, xử lý sai lệch giá giữa mua – bán, chiếm tới 15% doanh số vàng. Ngân hàng không đăng ký hoạt động thương mại điện tử theo đúng quy định, vi phạm nghiêm trọng nguyên tắc giao dịch hàng hóa. Chưa xác định dấu hiệu hình sự, nhưng hành vi bị kết luận là sai phạm nghiêm trọng về giao dịch.
Khi lòng tin được định giá bằng vàng
Việc Ngân hàng Nhà nước chuyển hồ sơ của bốn doanh nghiệp kinh doanh vàng – gồm SJC, DOJI, PNJ và Bảo Tín Minh Châu – sang cơ quan điều tra vì có dấu hiệu hình sự, không chỉ là một động thái pháp lý, mà còn là hồi chuông cảnh báo đối với toàn ngành vàng về sự minh bạch, kỷ cương và chuẩn mực trong hoạt động kinh doanh.
Thị trường vàng từ lâu vẫn được xem là kênh trú ẩn an toàn cho người dân trong bối cảnh kinh tế biến động. Nhưng khi những tên tuổi lớn nhất bị “điểm danh” vì vi phạm quy định về thuế, hóa đơn, phòng chống rửa tiền và quản lý giao dịch, thì sự an toàn ấy bắt đầu lung lay. Câu hỏi đặt ra là: ai sẽ bảo vệ người tiêu dùng và nhà đầu tư nếu chính những đơn vị dẫn đầu thị trường lại trở thành điểm rò rỉ niềm tin?
Việc xử lý nghiêm minh những vi phạm, đặc biệt là những hành vi có dấu hiệu hình sự, là cần thiết – không chỉ để răn đe, mà để tái lập trật tự thị trường. Tuy nhiên, sau xử phạt và điều tra, điều quan trọng hơn cả là khôi phục lòng tin đã mất. Bởi một thị trường tài chính không thể ổn định nếu người dân nghi ngờ tính minh bạch của những nơi cất giữ tài sản và kỳ vọng tương lai của mình.
Ngân hàng Nhà nước khẳng định sẽ tiếp tục giám sát chặt chẽ và kiên quyết xử lý vi phạm. Nhưng trong dài hạn, có lẽ điều thị trường cần không chỉ là thanh tra – mà là một hệ sinh thái vàng minh bạch, có trách nhiệm và đặt lợi ích người tiêu dùng lên hàng đầu. Bởi vì, rốt cuộc, niềm tin – chứ không phải vàng – mới là thứ có giá trị cao nhất trong thời điểm này.
